W dniu 17 marca 2020 r. Sąd Najwyższy podjął decyzję o skierowaniu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) niektórych istotnych pytań dotyczących skandalu związanego z manipulacją emisjami Volkswagena (powszechnie znanego jako "diesel gate") - ujawnionego początkowo we wrześniu 2015 r. przez amerykańską Agencję Ochrony Środowiska - w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (OGH 10 Ob 44/19x).

Fakty

W 2013 r. powód, konsument indywidualny, nabył od pierwszego pozwanego, dealera samochodowego w Austrii, pojazd, który został wyprodukowany przez drugiego pozwanego, producenta pojazdów. Pojazd ten był wyposażony w urządzenie przełączające, które mogło wykryć, kiedy pojazd był badany w laboratorium, a następnie uruchomić jego system kontroli emisji. System kontroli emisji zanieczyszczeń zmniejszałby wówczas emisję zanieczyszczeń przez pojazd w celu dostosowania się do odpowiednich norm zgodności. Urządzenie przełączające wyłączałoby jednak układ kontroli emisji zanieczyszczeń poza laboratorium, umożliwiając pojazdowi wytwarzanie emisji zanieczyszczeń przekraczających normy zgodności.

W momencie wykrycia urządzenia przełączającego niemiecki Federalny Urząd Transportu Samochodowego (KBA) - organ odpowiedzialny za udzielenie homologacji typu WE dla danego pojazdu - zezwolił drugiej stronie pozwanej na usunięcie usterki w pojazdach, których to dotyczy. W odpowiedzi na to druga strona pozwana dokonała aktualizacji oprogramowania systemu kontroli emisji, wyłączając urządzenie przełączające w celu zapewnienia, że wadliwe pojazdy będą aktywować swoje tryby zmniejszania emisji podczas jazdy. Aktualizacja oprogramowania została zatwierdzona przez KBA w dniu 20 grudnia 2016 r. i zamontowana z mocą wsteczną w pojeździe powoda w dniu 15 lutego 2017 r. Tryb redukcji emisji był jednak w pełni operacyjny tylko wtedy, gdy temperatura zewnętrzna wynosiła od 15 do 33 stopni Celsjusza ("okno termiczne").

Powód wniósł o odszkodowanie przeciwko drugiemu pozwanemu i zwrot ceny zakupu w zamian za zwrot pojazdu pierwszemu pozwanemu. Powód argumentował, że ze względu na urządzenie przełączające, właściwości techniczne zakupionego pojazdu nie odpowiadają właściwościom określonym w umowie kupna oraz że istnienie urządzenia przełączającego i towarzyszącej mu aktualizacji oprogramowania nie jest zgodne z odpowiednim prawem UE. Pozwani argumentowali, że ponieważ aktualizacja oprogramowania była zgodna ze wszystkimi właściwymi przepisami WE, powódowi nie przysługiwało prawo do odszkodowania z tytułu żadnego z roszczeń.

Decyzje

Sąd pierwszej instancji uznał, że aktualizacja oprogramowania jedynie naprawiła pierwotnie istniejącą wadę pojazdu i oddalił powództwo. Sąd odwoławczy utrzymał w mocy decyzję sądu pierwszej instancji i oddalił późniejsze odwołanie.

Dokonując kontroli decyzji Sądu Apelacyjnego, Sąd Najwyższy uznał, że istnienie urządzenia przełączającego spowodowało, że pojazd był wadliwy w momencie zakupu. Ponadto Sąd Najwyższy uzasadnił, że gdyby KBA wiedziała o urządzeniu przełączającym, nie udzieliłaby danemu pojazdowi homologacji typu WE; sąd uznał zatem, że homologacja udzielona przez KBA jest nieważna.

Przed Sądem Najwyższym postawiono pytanie, czy urządzenie przełączające i późniejsza aktualizacja oprogramowania stanowią niedopuszczalną część konstrukcyjną w świetle odpowiednich przepisów unijnych. Dlatego też w niniejszej sprawie ocena niezgodności części konstrukcyjnej (tj. urządzenia przełączającego) miała decydujące znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności drugiego pozwanego.

Sąd Najwyższy postanowił zatem zawiesić postępowanie i skierować do ETS następujące pytania prejudycjalne na podstawie art. 267 TFUE:

• Czy sprzedawca pojazdu jest zobowiązany jedynie do zapewnienia, że sprzedawany pojazd posiada homologację typu WE, czy też musi on również zapewnić, że dany pojazd nie zawiera wadliwej części konstrukcyjnej nie posiadającej homologacji typu WE (w tym przypadku urządzenia przełączającego)?
• Czy urządzenie przełączające i późniejsza aktualizacja oprogramowania w celu redukcji emisji w oknie termicznym stanowią część konstrukcyjną, która jest niedopuszczalna w świetle przepisów WE i czy do udzielenia homologacji typu WE wymagane są dalsze badania?
• Na jakich warunkach kupujący może zażądać unieważnienia pierwotnej umowy kupna?(1)

Komentarz

Ocena sprawy przez Sąd Najwyższy i jego decyzja o skierowaniu jej do ETS w trybie prejudycjalnym ujawniły inne aspekty skandalu związanego z manipulacją emisjami Volkswagena i otworzyły drzwi do wydania przez ETS decyzji, która mogłaby zmienić bieg podobnych spraw toczących się przed sądami krajowymi w Europie.

Uwagi końcowe

(1) Pytania Sądu Najwyższego zostały streszczone. Pełne pytania są dostępne Tutaj (w języku niemieckim).