Logo

Przewodnik po przepisach dotyczących rozstrzygania sporów 2019

Autor: Klaus Oblin

1. Jaka jest struktura systemu sądowego w odniesieniu do postępowania cywilnego? Jaka jest rola sędziego w postępowaniu cywilnym?

Na pierwszym poziomie postępowania cywilne są wszczynane albo przed sądem rejonowym ("Bezirksgerichte") albo przed sądami rejonowymi ("Landesgerichte").

Sądy rejonowe są właściwe w większości sporów dotyczących prawa najmu i prawa rodzinnego (jurysdykcja przedmiotowa) oraz w sprawach, w których kwota sporna nie przekracza 15.000 euro (jurysdykcja pieniężna). Odwołania dotyczące kwestii faktycznych i prawnych należy kierować do sądów rejonowych. W przypadku rozpoznania kwestii prawnej o zasadniczym znaczeniu, można złożyć kolejną, ostateczną skargę do Sądu Najwyższego ("Oberster Gerichtshof"); zob. poniżej.

Sądy rejonowe mają jurysdykcję pieniężną w sprawach dotyczących kwot przekraczających 15.000 EUR oraz jurysdykcję przedmiotową w sprawach z zakresu własności intelektualnej i konkurencji, a także różne ustawy szczególne (ustawa o odpowiedzialności cywilnej, ustawa o ochronie danych osobowych, austriacka ustawa o odpowiedzialności cywilnej z zakresu techniki jądrowej). Odwołania należy kierować do Wyższych Sądów Regionalnych ("Oberlandesgerichte"). Trzecie i ostatnie odwołanie kieruje się do Sądu Najwyższego.

Co do zasady, skarga do Sądu Najwyższego może być wniesiona jedynie w przypadku, gdy jej przedmiotem jest rozstrzygnięcie kwestii prawnej o charakterze użyteczności publicznej, tj. gdy jej wyjaśnienie jest istotne z punktu widzenia spójności, przewidywalności lub rozwoju prawa, lub w przypadku braku spójnych i wcześniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego.

W sprawach handlowych specjalne sądy gospodarcze ("Handelsgericht und Bezirksgericht für Handelssachen") istnieją tylko w Wiedniu. Poza tym wyżej wymienione sądy powszechne działają również jako sądy gospodarcze. Sprawy gospodarcze to np. powództwa przeciwko przedsiębiorcom lub przedsiębiorstwom w związku z transakcjami handlowymi, sprawy dotyczące nieuczciwej konkurencji itp. Innymi specjalnymi sądami są sądy pracy ("Arbeits-und Sozialgericht"), które są właściwe we wszystkich sporach cywilnoprawnych pomiędzy pracodawcami i pracownikami, wynikających z (wcześniejszego) zatrudnienia, jak również w sprawach dotyczących zabezpieczenia społecznego i emerytur. Zarówno w sprawach gospodarczych (o ile sądy gospodarcze w składzie orzekającym), jak i w sprawach pracowniczych, sędziowie świeccy i zawodowi podejmują decyzje w tym samym czasie. Sąd Apelacyjny w Wiedniu orzeka jako sąd kartelowy ("Kartellgericht") na poziomie procesu. Jest to jedyny sąd kartelowy w Austrii. Odwołania rozstrzyga Sąd Najwyższy orzekający jako sąd apelacyjny ("Kartellobergericht"). Również w sprawach kartelowych na ławie przysięgłych zasiadają sędziowie świeccy oraz sędziowie zawodowi.

W porównaniu z krajami common law, rola sędziów austriackich jest raczej inkwizycyjna: aby ustalić istotne fakty, sędziowie mogą nakazać świadkom stawienie się na rozprawie, chyba że sprzeciwiają się temu obie strony, lub w inny sposób wyznaczyć biegłych według własnego uznania.

W niektórych postępowaniach trybunał będzie składał się z zespołu "ekspertów" - sędziów świeckich, zwłaszcza w sprawach antymonopolowych, oraz "poinformowanych" - sędziów świeckich w sprawach pracowniczych i sprawach dotyczących interesu publicznego.

2. Czy rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności? Czy dokumenty sądowe są publicznie dostępne?

W większości przypadków rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności, chociaż strona może zwrócić się do sądu o wyłączenie publiczności z rozprawy, pod warunkiem że strona może wykazać uzasadniony interes w wyłączeniu publiczności.

Co do zasady, wgląd do akt jest dozwolony tylko dla stron uczestniczących w postępowaniu. Osoby trzecie mogą sprawdzać akta i/lub nawet przyłączyć się do postępowania, jeżeli mogą wykazać wystarczający interes prawny (w potencjalnym wyniku postępowania).

3. Czy wszyscy prawnicy mają prawo do występowania w sądzie i prowadzenia postępowania w imieniu swojego klienta? Jeśli nie, to jak zorganizowany jest zawód prawnika?

Adwokaci są uprawnieni do reprezentowania stron we wszystkich postępowaniach sądowych i pozasądowych (zarówno w sprawach publicznych jak i prywatnych). Nie jest wymagane żadne oficjalne powołanie, jednakże praktyka zawodowa jest uzależniona od spełnienia wymogów określonych poniżej.

Po ukończeniu szkoły prawniczej wymagane jest co najmniej pięć lat praktyki w zawodach prawniczych (z czego co najmniej dziewięć miesięcy należy spędzić w sądzie i trzy lata w kancelarii adwokackiej jako kandydat), a także ukończenie obowiązkowych kursów przewidzianych przez Izbę Adwokacką oraz zdanie egzaminu adwokackiego.

4. Jakie są terminy przedawnienia dla wnoszenia roszczeń cywilnych?

Okresy przedawnienia są określone przez prawo materialne.

Roszczenia nie są egzekwowalne po ich ustawowym przedawnieniu. Przedawnienie rozpoczyna się zasadniczo w momencie, w którym prawo mogło być wykonane po raz pierwszy. W prawie austriackim rozróżnia się między długim i krótkim okresem przedawnienia. Długi termin przedawnienia ma zastosowanie, gdy przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Krótki termin przedawnienia wynosi trzy lata i ma zastosowanie np. do należności lub roszczeń odszkodowawczych.

Przedawnienie musi być argumentowane w sposób wyraźny przez jedną ze stron, a nie podejmowane z urzędu z własnej inicjatywy.

5. Czy istnieją jakieś procedury poprzedzające wszczęcie postępowania, do których strony muszą się zastosować przed wszczęciem postępowania?

Nie, nie ma żadnego. Jednakże, w ramach ogólnej praktyki, powód przed wszczęciem postępowania zawiadomi swojego przeciwnika.

6. Jaka jest typowa procedura cywilna i harmonogram działań niezbędnych do postawienia sprawy przed sądem?

Postępowanie jest wszczynane poprzez złożenie do sądu pozwu ("Klage"). Pozew uznaje się za złożony oficjalnie z chwilą jego otrzymania. Jeżeli potencjalny pozwany nie udzieli odpowiedzi w ciągu 4 tygodni, tytuł wykonawczy zostaje przyznany powodowi, który może przystąpić do egzekucji. Jeśli pozwany udzieli odpowiedzi, następuje oczywiście regularne postępowanie sądowe. Najczęściej pierwsza rozprawa odbywa się w ciągu 6 - 10 tygodni od otrzymania odpowiedzi na pozew. Przy okazji takiej pierwszej rozprawy strony są zapraszane do omówienia możliwości ugody. Jeśli strony nie dojdą do ugody, postępowanie jest kontynuowane. Następuje wymiana dodatkowych informacji. Następnie odbywają się kolejne przesłuchania (czas ich trwania zależy od liczby przesłuchiwanych świadków/ekspertów). Czas między złożeniem pozwu a wydaniem ostatecznego orzeczenia wynosi zazwyczaj od 10 do 16 godzin.

7. Czy strony są zobowiązane do ujawnienia odpowiednich dokumentów innym stronom i sądowi?

Jeżeli stronie udaje się wykazać, że strona przeciwna jest w posiadaniu określonego dokumentu, sąd może wydać nakaz jego złożenia, jeżeli takowe istnieją:

  1. strona, która jest w posiadaniu tego dokumentu, wyraźnie powołała się na ten dokument jako na dowód swoich własnych zarzutów;
  2. strona będąca w posiadaniu jest prawnie zobowiązana do przekazania jej drugiej stronie; lub
  3. przedmiotowy dokument został sporządzony w interesie prawnym obu stron,
  1. poświadcza wzajemny stosunek prawny między nimi, lub
  2. zawiera pisemne oświadczenia, które zostały złożone między nimi podczas negocjacji aktu prawnego. Zasady dotyczące ujawniania informacji przed dokonaniem czynności prawnych nie istnieją.

8. Czy istnieją zasady dotyczące dokumentów uprzywilejowanych lub inne zasady, które pozwalają stronom na nieujawnianie niektórych dokumentów?

Strona nie jest zobowiązana do przedstawienia dokumentów, które dotyczą życia rodzinnego

  1. jeżeli strona przeciwna naruszy obowiązki honorowe poprzez dostarczenie dokumentów,
  2. jeżeli ujawnienie dokumentów prowadzi do kompromitacji strony lub jakiejkolwiek innej osoby lub wiąże się z ryzykiem wszczęcia postępowania karnego, lub
  3. jeżeli ujawnienie informacji narusza jakikolwiek zatwierdzony przez państwo obowiązek zachowania tajemnicy strony, od której nie jest ona ujawniana, lub narusza tajemnicę handlową (lub z jakiegokolwiek innego powodu podobnego do powyższego).

Adwokaci mają prawo do odmowy składania zeznań ustnych, jeżeli informacje zostały im udostępnione w ramach wykonywania obowiązków zawodowych.

9. Czy strony wymieniają się pisemnymi dowodami przed rozprawą, czy też dowody są przedstawiane ustnie? Czy przeciwnicy mają prawo do krzyżowego przesłuchania świadka?

Dowody są zbierane w trakcie postępowania sądowego, a nie wcześniej. Strony są zobowiązane do przedstawienia dowodów na poparcie swoich powtarzalnych zarzutów lub gdy ciężar dowodu spoczywa odpowiednio na nich.

Tak. Po wstępnym przesłuchaniu świadka, przeprowadzonym przez sędziego, może on zostać poddany bezpośredniemu przesłuchaniu, a następnie przesłuchaniu krzyżowemu przeciwniká.

10. Jakie są zasady regulujące powoływanie ekspertów? Czy istnieje kodeks postępowania dla ekspertów?

Każda wykwalifikowana osoba może zostać publicznie powołana na eksperta. W praktyce sądy wybierają biegłego, który jest akredytowany przez austriackie Federalne Ministerstwo Sprawiedliwości. Spór może zaproponować konkretnego biegłego, ale sędzia nie jest tym związany. Biegły po powołaniu ma obowiązek postępować zgodnie z instrukcjami sądu. Biegli mogą zostać zdyskwalifikowani z tych samych powodów, co sędziowie. Nie ma specjalnego kodeksu postępowania dla biegłych, choć wszyscy biegli muszą składać przysięgę. Rejestr wszystkich akredytowanych ekspertów jest dostępny na stronie internetowej austriackiego Departamentu Sprawiedliwości: www.sdgliste.justiz.gv.at.

11. Jakie tymczasowe środki zaradcze są dostępne przed procesem?

W austriackim postępowaniu cywilnym nie istnieje postępowanie naprawcze.

Jednakże strony mogą zwrócić się do sądu o pomoc w zabezpieczeniu dowodów zarówno przed jak i po złożeniu pozwu. Wymagany interes prawny uznaje się za ustalony, jeżeli przyszła dostępność materiału dowodowego jest niepewna lub jeżeli konieczne jest zbadanie aktualnego stanu przedmiotu.

Tymczasowe zabezpieczenie w drodze nakazu sądowego jest przyznawane za pomocą różnych środków, takich jak nakazy zamrożenia rachunków bankowych lub zajęcia aktywów, w tym działek. Ponadto można nakazać osobom trzecim, aby nie płaciły należności z tytułu rachunków.

12. Jakie środki zaradcze są dostępne na próbie?

Austriacki kodeks postępowania cywilnego (ACCP) przewiduje kilka środków odwoławczych, które są dostępne w trakcie postępowania. Są one dostępne w odniesieniu do wszystkich orzeczeń sądowych, które zostały wydane w trakcie postępowania i które nie stanowią prawomocnego orzeczenia ani żadnej innej formy decyzji merytorycznej. Większość z tych środków odwoławczych należy złożyć w terminie 14 dni od dnia ich wydania, a niektóre natychmiast w trakcie rozprawy. Dostępne środki odwoławcze od orzeczeń sądowych i innych decyzji merytorycznych znajdują się w pytaniu 17. poniżej.

13. Jakie są główne metody wykonywania orzeczeń?

Jeżeli pozwany nie zaspokoi roszczeń zasądzonych w orzeczeniu, powód może uzyskać przymusowe wykonanie.

Orzeczenia są wykonalne po ich prawomocnym i wiążącym charakterze (np. jeżeli nie wniesiono odwołania w odpowiednim terminie).

Konwencja europejska ("brukselska") i konwencja lugańska są najistotniejszymi wielostronnymi traktatami dotyczącymi uznawania i wykonywania orzeczeń zagranicznych. Ponadto istnieje kilka traktatów dwustronnych.

Wykonanie orzeczenia sądu krajowego wymaga nakazu sądowego nakazującego wykonanie, który zostanie wydany, jeżeli spełnione zostaną wymogi ogólne (dopuszczalność postępowania, zdolność do występowania jako strona lub do wszczęcia postępowania, itp.

Dla zapewnienia wykonalności orzeczenia zagraniczne wymagają formalnego stwierdzenia wykonalności, które ma być wydane, jeśli tytuł jest wykonalny zgodnie z przepisami kraju wydania i jeśli wzajemność jest zagwarantowana w traktatach państwowych lub w drodze rozporządzenia. Sądy rejonowe są właściwe do orzekania ex parte. Od decyzji tej można się jednak odwołać.

W przypadku decyzji Unii Europejskiej, uznanie następuje automatycznie zgodnie z wyżej wymienionymi konwencjami.

14. Czy zwycięskie partie zazwyczaj otrzymują swoje koszty? Jak obliczane są koszty?

W swoim prawomocnym wyroku sąd orzeka, kto będzie musiał ponieść koszty postępowania (w tym opłaty sądowe, koszty obsługi prawnej i niektóre inne koszty stron (np. koszty zabezpieczenia dowodów, koszty podróży itp.). Decyzja sądu w sprawie kosztów podlega zadośćuczynieniu, wraz z odwołaniem lub bez odwołania od decyzji sądu co do istoty sprawy.

Co do zasady, strona wygrywająca ma prawo do zwrotu przez stronę przegrywającą wszystkich kosztów postępowania. Jeżeli którakolwiek ze stron wygra i utraci część swoich roszczeń, każda ze stron pokrywa własne koszty lub koszty zostaną podzielone proporcjonalnie. Obliczenie podlegających zwrotowi kosztów obsługi prawnej podlega metodzie kalkulacji zgodnie z austriacką ustawą o taryfach adwokackich, niezależnie od porozumienia między stroną wygrywającą a jej pełnomocnikiem. Tym samym kwota podlegająca zwrotowi może być niższa od faktycznie należnego honorarium adwokackiego, ponieważ każde roszczenie o zwrot jest ograniczone do niezbędnych kosztów.

Wierzyciele zagraniczni, na wniosek pozwanego, muszą co do zasady złożyć zabezpieczenie na pokrycie kosztów poniesionych przez pozwanego. Nie dotyczy to jednak np. obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub konwencji z Lugano.

15. Jakie są możliwości odwołania się od ostatecznego wyroku? Na jakiej podstawie strona może złożyć odwołanie?

Istnieje kilka rodzajów środków odwoławczych od prawomocnych orzeczeń sądowych:

Pierwsze odwołania od wyroków są dostępne od wyroków wydanych przez Sąd Pierwszej Instancji i mogą być wnoszone ze względu na błędy proceduralne lub prawne.

Drugie odwołanie może być wniesione, jeżeli jego przedmiotem jest rozstrzygnięcie kwestii prawnej interesu ogólnego, tj. jeżeli jej wyjaśnienie jest istotne dla celów spójności prawnej, przewidywalności lub rozwoju, lub w przypadku braku spójnych i wcześniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego (zob. 1. powyżej).

Działania mające na celu ponowne otwarcie postępowania mogą opierać się na następujących podstawach

  • wyrok opiera się na dokumencie, który został pierwotnie lub później sfałszowany;
  • wyrok jest oparty na fałszywych zeznaniach (świadka, biegłego lub strony pod przysięgą);
  • wyrok jest uzyskiwany przez przedstawiciela jednej ze stron lub przez drugą stronę w drodze czynów przestępczych (na przykład podstępu, malwersacji, oszustwa, fałszerstwa dokumentu lub dokumentów specjalnie chronionych lub znaków oficjalnych zaświadczeń, pośredniego fałszywego poświadczenia lub uwierzytelnienia lub unieważnienia dokumentów);
  • wyrok opiera się na wyroku karnym, który został następnie uchylony przez inny prawnie wiążący wyrok;
  • wyrok został wydany bez uwzględnienia orzeczenia w trybie prejudycjalnym i ma niekorzystne znaczenie.

16. Czy dopuszcza się warunkowe lub warunkowe ustalenia opłat między prawnikami a klientami? Czy dozwolone jest finansowanie przez osoby trzecie?

Tak, ale są one dozwolone tylko wtedy, gdy nie są obliczane jako procent kwoty przyznanej przez sąd ("pactum de quota litis"). Finansowanie przez osoby trzecie jest dozwolone i zazwyczaj dostępne dla wyższych kwot w sporze, ale jest bardziej elastyczne w odniesieniu do umów o honoraria. Należy pamiętać, że umowy o honorarium, które dają część wpływów do prawnika są zabronione.

17. Pozwy zbiorowe mogą być wnoszone przez pozwanych? Jeśli tak, to jakie zasady mają zastosowanie do powództw zbiorowych?

Chociaż UOKiK nie zawiera żadnych przepisów dotyczących pozwów zbiorowych, austriacki Sąd Najwyższy uznał, że "powództwo zbiorowe o szczególnym austriackim charakterze" jest prawnie dopuszczalne. UOKiK zezwala na konsolidację roszczeń tego samego powoda przeciwko temu samemu pozwanemu. Połączenie może zostać złożone, jeżeli:

  1. sąd jest właściwy dla wszystkich roszczeń;
  2. stosuje się ten sam rodzaj procedury; lub
  3. temat jest tego samego rodzaju w odniesieniu do faktów i prawa. Inną możliwością jest zorganizowanie roszczeń zbiorowych i przypisanie ich do instytucji, która następnie działa jako pojedynczy wnioskodawca.

18. Jakie są procedury uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń sądowych?

Patrz pytanie 15. powyżej

19. Jakie są główne formy alternatywnego rozwiązywania sporów? Jakie są główne organizacje zajmujące się alternatywnym rozwiązywaniem sporów w Twojej jurysdykcji?

Główne metody pozasądowe przewidziane w ustawie to arbitraż, mediacja (głównie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego) oraz rady pojednawcze w sprawach mieszkaniowych lub telekomunikacyjnych.

Ponadto różne organizacje zawodowe (pracodawcy, notariusze, lekarze, inżynierowie budownictwa) przewidują mechanizmy rozwiązywania sporów dotyczących sporów między ich członkami lub między członkami a klientami.

Wiedeńskie Międzynarodowe Centrum Arbitrażowe Austriackiej Federalnej Izby Gospodarczej (VIAC) jest najważniejszą (międzynarodową com-mercial) instytucją arbitrażową w Austrii. Ramy prowadzenia postępowania arbitrażowego określane są jako "Regulamin Arbitrażu i Pojednania VIAC" ("Regulamin wiedeński").

Niektóre organizacje zawodowe i izby ustanawiają własne zasady lub zarządzają alternatywnymi postępowaniami w sprawie rozstrzygania sporów, lub obiema tymi procedurami.

20. Czy są jakieś propozycje reformy przepisów ustawowych i wykonawczych regulujących rozstrzyganie sporów, które są obecnie rozpatrywane?

Międzynarodowe Centrum Arbitrażowe w Wiedniu ma na celu unowocześnienie i usprawnienie swoich zasad, które po raz pierwszy wprowadzono w życie w 1975 roku. W tym celu jeszcze w 2013 r. dokonano przeglądu regulaminu, upraszczając i dodając kilka przepisów. Główne zmiany w regulaminie można podsumować w następujący sposób:

Łącznik osób trzecich

Trybunał arbitrażowy jest uprawniony do wydawania poleceń przyłączenia się stron trzecich na wniosek którejkolwiek ze stron trzeciej strony. Trybunał arbitrażowy posiada szeroką dyskrecję, pod warunkiem że wszystkie strony (łącznie z dołączającą stroną) zostały wysłuchane. Dopuszczalne jest występowanie z roszczeniem wzajemnym przeciwko stronie, która ma zostać przyłączona, co skutkuje również prawem tej strony do uczestniczenia w tworzeniu trybunału arbitrażowego.

Konsolidacja postępowania

Konsolidacja dwóch lub więcej postępowań jest możliwa. Decyzję o konsolidacji podejmuje Zarząd Centrum Arbitrażowegó (po wysłuchaniu stron i członków trybunału).

Konformacja arbitrów

Wszyscy arbitrzy muszą zostać potwierdzeni przez Sekretarza Generalnego Centrum Arbitrażowegó. Postępowania wielostronne

Jeśli jedna ze stron (grupa) nie zgodzi się na potwierdzenie nominacji jako arbiter, nie dojdzie do automatycznego unieważnienia nominacji drugiej strony.

Remisja

Nowe przepisy dotyczą również spraw, w których sąd kieruje postępowanie do arbitrażu tribu-nal, tym samym przewidując już oczekiwaną zmianę austriackiego prawa arbitrażowego, przewidującą bezpośrednie wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności w Sądzie Najwyższym.

Postępowanie w trybie przyspieszonym

Zrewidowane zasady zawierają również szczegółowe przepisy dotyczące przyspieszonego procesu sądowego. Muszą one zostać wyraźnie uzgodnione ("opt-in"). Ostateczne orzeczenie musi zostać zwrócone w ciągu sześciu miesięcy (o ile nie zostanie przedłużone).

21. Czy są jakieś cechy dotyczące rozwiązywania sporów w Państwa jurysdykcji lub w Azji, które chcieliby Państwo podkreślić?

Nie.